سابقه و هدف: بررسی و جست وجو بر روی اثر ضد میکروبی عصاره های گیاهی و ترکیبات طبیعی نشان داده است که گیاهان منابع بالقوه ای از عوامل ضد عفونت را ارایه نموده اند که این امر معرفی ترکیبات جدیدی را به دنبال داشته است. درمان ضد باکتری از طریق مواد شیمیایی به موازات توسعه سریع خود، با بروز مقاومت های دارویی نیز همراه بوده است، بدین لحاظ لزوم بررسی بر روی عوامل ضد باکتریایی جدید جهت مقابله با سویه های مقاوم ضروری به نظر می رسد. با توجه به رویکرد مجدد به گیاهان دارویی، با در نظر داشتن اثرات ضد میکروبی مناسب گونه هایی از دو جنس استخیس (Stachys) و فلومیس (Phlomis) ، در این مطالعه برخی از گیاهان رویش یافته در استان مازندران که تا به حال هیچ گونه گزارشی از آن ها در مجلات معتبر علمی مشاهده نگردیده است، انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفتند.
مواد و روش ها: پس از جمع آوری گیاهان، تایید نام علمی آن ها، خشک نمودن در سایه و عصاره گیری به روش خیساندن توسط حلال متانول، عصاره ها تغلیظ و خشک گردیدند. بررسی اثرات ضدمیکروبی عصاره های حاصل با دو روش دیسک کاغذی و رقت های مکرر (serial dilution) بر روی میکروارگانیسم های استافیلوکک طلایی، کلبسیلا پنومونیه، اشریشیاکولی، استرپتوکک سانگوئیس، پسودومونا آئروژنوس، آسپرژیلوس نایجر، کاندیدا آلبیکانس و مقایسه با جنتامایسین و آمیکاسین و آمفوتریسین B و تعیین MIC (حداقل غلظت مهاری) انجام گرفت.
یافته ها : مقایسه اثر مهارکنندگی رشد عصاره متانولی سه گونه استخیس، نشان داد که بر روی باکتری های گرم مثبت اثر بهتری نسبت به گرم منفی ها دارد؛ به صورتی که استخیس بیزانتینا (S.byzanthina) و استخیس لاوان دولی فولیا (S.lavandulifolia) بر میکروارگانیسم استرپتوکک سانگوئیس، استخیس لاکسا (S.laxa) بر روی استافیلوکک طلایی و استخیس اینفلاتا (S.inflata) بر هر دو باکتری گرم مثبت موردنظر، موثرتر عمل کردند. سه گونه استخیس در هیچ غلظتی بر قارچ های مورد بررسی موثر نبودند. مقایسه اثر مهار کنندگی رشد سه گونه فلومیس موید این مطلب بود که عصاره متانولی گیاه فلومیس بروگی یری (P.bruguieri) اثر بهتری بر استافیلوکک طلایی و استرپتوکک سانگوئیس نشان می دهد، در حالی که فلومیس هربا- ونتی (P.herba-venti) بر کلبسیلا پنومونیه و استرپتوکک سانگوئیس و فلومیس الیوی یری (P.olivieri) اثر بیش تری بر کلبسیلا پنومونیه دارند، سه گونه فلومیس در هیچ غلظتی بر قارچ های مورد بررسی موثر نبودند. مقایسه اثر ضدباکتری عصاره های هفت گیاه مورد مطالعه نشان می دهد که همگی تا حدی اثر مهارکنندگی رشد را بر استرپتوکک سانگوئیس نشان می دهند.
استنتاج: با توجه به نتایج حاصل، گیاهان مذکور تا حدی دارای اثرات ضدباکتری بوده ولی فاقد اثر ضدقارچ می باشند.