سابقه و اهداف: یکی از مشکلات مهم در تشخیص و درمان اختلالات روانپزشکی همراهی آن با سوء مصرف مواد است. با توجه به شیوع متفاوت در مطالعات و نیز از آنجا که تا کنون کار مشابه ای در ایران انجام نشده است این مطالعه جهت مشخص کردن فراوانی اختلال توام سوء مصرف مواد با اختلالات مختلف روانپزشکی و نیز الگو و نوع مواد سوء مصرف شده در بیماران مراجعه کننده به درمانگاه اعصاب و روان مرکز آموزشی - درمانی زارع ساری طراحی شد.
مواد و روش ها: در این پژوهش با استفاده از طرح توصیفی، 782 نفر از مراجعین به درمانگاه اعصاب و روان بیمارستان زارع در مدت یکسال با استفاده از پرسشنامه خود ساخته و مصاحبه تشخیصی نیم ساختاری D.S.MIV مورد ارزیابی قرار گرفتند. پرسشنامه خود ساخته شامل مواردی چون زمان شروع، میزان و نوع مواد بود که توسط یک روانشناس به صورت انفرادی تکمیل شد و سپس جهت تشخیص نوع بیماری به روانپزشک ارجاع داده شد.
یافته ها: در مجموع نمونه ها، 79.1 درصد آنان مرد و 20.9 درصد زن و 54.4 درصد شهری و 45.5 روستایی بودند اولین مواد مصرفی در 60.8 درصد موارد تریاک، 6.4 درصد الکل، 26.4 درصد حشیش، 4 درصد هرویین و 2.4 درصد سایر مواد بود. از نظر درصد فراوانی مصرف مواد، 74.4 درصد تریاک، 43.2 درصد الکل، 42.4 درصد حشیش، 20.8 درصد هرویین و 7.2 درصد سایر مواد استفاده می کردند. در افراد با سابقه مصرف مواد، 72 درصد آنان اختلال همزمان روانپزشکی داشتند که 12 درصد اسکیزوفرنی، 41 درصد اختلال خلقی14 درصد اختلال شخصیت و 4 درصد اختلال اضطرابی داشتند بین متغیرهای جنس، محل سکونت، شغل، تحصیلات، تاهل، سابقه مصرف سیگار و سن شروع مصرف سیگار با مصرف مواد ارتباط معنی دار وجود داشته است (P<0.05).
استنتاج: با توجه به شیوع بالای مصرف مواد در بیماران مراجعه کننده به درمانگاه اعصاب روان، لزوم توجه به مصرف مواد همزمان با مشکلات روانپزشکی در شرح حال و درمان بیماران قابل اهمیت می باشد و از سوی دیگر با توجه به شیوع اختلال روانپزشکی در حدود از افرادی که جهت ترک مواد مراجعه می کنند می بایست تشخیص همزمان اختلال روانپزشکی را در نظر داشت تا ترک مواد با ضریب موفقیت بالا همراه باشد.