سابقه و هدف: یکی از روش های تشخیصی کارآمد در بیمـاری های چشـم و مجـاری اشکی، استفاده از مواد حاجب و تصویربرداری از کیسه اشکی (Dacryocystography) می باشد. داکریوسیستوگرافی آسان، ارزان و تکنیک خاص پرتونگاری برای تعیین محل بیماری در دستگاه بینی - اشکی است. مواد حاجب گوناگونی برای داکریوسیستوگرافی استفاده می گردند. به طور کلی برای این عمل از مواد حاجب با اسمولاریتی پایین و نیز حداقل رقت آن ها استفاده می شود. تا کنون بر اساس بررسی های به عمل آمده، تأثیر مواد حاجب بر ترکیبات اشک دقیقا ارزیابی نگردیده است؛ لذا در این تحقیق سعی بر آن بوده تا جزییات اثر آیوهگزول بر ترکیبات اشک مورد ارزیابی قرار گیرد.
مواد و روش ها: تعداد ۱۰ راس الاغ نر و ماده سه تا پنج ساله انتخاب گردیدند. آزمودنی ها تحت داکریوسیستوگرافی با آیوهگزول قرار گرفتند. میزان پروتئین تام، لیزوزیم، سدیم و پتاسیم و الکتروفورز پروتئین های اشک قبل از عمل و در فاصله های زمانی ۲ ساعت و ۲ هفته پس از داکریوسیستوگرافی اندازه گیری و مورد ارزیابی واقع شدند. برای تعیین پروتئین تام نمونه ها از روش لوری (Lowry) استفاده گردید.فعالیت آنزیم لیزوزیم با روش شوگار (Shugar) ارزیابی شد. یکی از دقیق ترین روش های اندازه گیری عناصر در بافت ها و ترشحات بدن حیوانات استفاده از طیف سنجی جذب اتمی است. در این تحقیق از روش جذب اتمی با شعله برای اندازه گیری مقدار سدیم و پتاسیم نمونه های اشک و به منظور نزدیک تر شدن به اجزای موثر بر افزایش یا کاهش پروتئیـن تـام که به روش لـوری مورد ارزیـابی قـرار گرفت، از الکتروفورز ژل سدیـم دو دسیل سولفـات پلی اگریل (SDS-PAGE) در شیب غلظت ۲۰- ۵ درصد استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده های تحقیق حاضر از روش های توصیفی و اندازه گیری مکرر استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین و انحراف معیار مقدار پروتئین تام ۲,۱۵±۵.۸۸ میلی گرم در میلی لیتر قبل از تجویز آیوهگزول،۴.۱۰±۰.۹۶ پس از دو ساعت و ۷.۳۶±۳.۶۸ پس از دو هفته می باشد که دارای اختلاف معنی داری نمی باشد. نتایج حاصل از اندازه گیری مقدار لیزوزیم اشک قبل از تجویز ۸۵۸.۳۹±۱۷۰.۸۸ واحد در میلی گرم پروتئین اشک و پس از دو ساعت ۱۰۱۳.۱۹±۱۷۸.۶۷ و پس از دو هفته ۷۰۲.۵۴±۳۶۰.۵۰ گردید که اختلاف معنی داری نداشتند. مقادیر سدیم اشک قبل از تجویز ۳۰۸۴.۹۰±۷۲۵.۴۴ و پس از دو ساعت ۳۵۰۸.۴۰±۱۳۷۲.۵۲ و پس از دو هفته تجویز ۸۰۲۶.۲۰±۲۹۵۳.۸۸ میکروگرم در میلی لیتر، و مقادیر پتاسیم اشک قبل از تجویز۸۶۳.۳۷±۵۲.۵۵ و پس از دو ساعت ۷۵۳.۸۴±۴۶.۸۱ و پس از دو هفته ۱۵۶۴.۲۰±۲۷۶.۴۱ میکروگرم در میلی لیتر گردیدند که دارای اختلاف معنی داری می باشند. نتایج الکتروفورز پروتئین های اشک نشان داد، حداقل ۱۰ باند پروتئینی قابل تشخیص می باشد. از نظر تعداد باند الکتروفورزی موجود در نمونه های زمان های صفر، دو ساعت و دو هفته پس از عمل، تفاوتی مشاهده نگردید.
استنتاج: با توجه به نتایج و معنی دار نشدن تغییرات پارامترها در غالب موارد، به نظر می رسد احتمالا آیوهگزول (مواد حاجب با پایه آبی) برای استفاده در داکریوسیستوگرافی منعی نداشته باشد و پرتونگار می تواند از آن برای تشخیص ضایعات مجرای اشکی و چشم استفاده نماید.