سابقه و هدف: آلودگی به شپش سر و درمان آن معضل بهداشتی و با سابقه طولانی در سطح جهان می باشد. به همین منظور این مطالعه با هدف تعیین کارایی سه نوع شامپو دارویی در درمان آلودگی به شپش سر در دانش آموزان دختر مدارس ابتدایی و مقایسه اثرات آن ها انجام گرفته است.
مواد و روش ها: این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی بوده و با همکاری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان و در سال ۸۰-۱۳۷۹ انجام گردیده است. طی عملیات غربالگری در ۱۲۰ دبستان دخترانه در شهرستان های استان، ۷۲۱۹ دانش آموز دختر از نظر آلودگی به شپش سر مورد معاینه قرار گرفتند که در نتیجه ۹۷۵ دختر، آلوده به شپش سر تشخیص داده شد. این دختران برای تعیین کارایی سه نوع شامپو حاوی سموم حشره کش و یک نوع شامپو معمولی به چهار گروه تقسیم شدند. درمان موارد بر اساس روش کارآزمایی بالینی تصادفی دو سو ناآگاه و دستورالعمل مصرف هر کدام از شامپوها انجام و نتایج بعد از گذشت یک، دو، و سه هفته از آغاز درمان پی گیری گردید. آنالیز نتایج توسط آزمون مجذور کای (X۲) و لگاریتم خطی انجام گرفت.
یافته ها: نتایج به دست آمده از میزان های اثر بخشی این چهار گروه در پایان هفته اول عبارت بودند از ۳۴ و ۳۶، ۲۹، ۱۵ درصد به ترتیب برای شامپو معمولی، و دفنوترین ۰,۲ درصد، لیندین ۱ درصد و پرمترین ۱ درصد. همچنین در همین فاصله زمانی اثربخشی شامپو دفنوترین ۰.۲ درصد (۲۹ درصد) در مقایسه با شامپو لیندین ۱ درصد (۳۶ درصد) کم تر بوده است (P<۰.۰۵). در هفته دوم این میزان ها برابر ۷۱ و ۷۲، ۷۲ درصد به ترتیب برای شامپوهای دفنوترین ۰.۲ درصد و لیندین ۱ درصد و پرمترین ۱ درصد به دست آمده است که به لحاظ آماری با یکدیگر تفاوتی نداشته اند (P>۰.۰۵). در پایان هفته سوم این میزان ها به ۸۷ و ۸۸، ۸۸ درصد به ترتیب برای سه نوع شامپو ذکر شده به دست آمده و مجددا مقایسه با یکدیگر به لحاظ آماری تفاوتی را از نظر اثربخشی نشان نمی دهد. آنالیز لگاریتم خطی نتایج نیز حاکی از عدم تفاوت در عملکرد شامپوهای مختلف (P=۰.۵۸) و در زمان های مختلف (P=۰.۲۵) بوده است. اما نسبت افرادی که در هفته های اول، دوم و سوم درمان شده اند با یکدیگر متفاوت است (P<۰.۰۰۰۱).
استنتاج: با توجه به نتایج به دست آمده و با لحاظ نمودن ملاحظات اقتصادی و میزان پذیرش فورمولاسیون شامپو در بین مردم، شامپو لنیدین ۱ درصد به عنوان گزینه نخست در درمان موارد آلوده به شپش سر و با رعایت دستورالعمل مصرف و توام نمودن آن با روش شانه زدن مرتب موهای خیس با شانه های دندانه ریز برای بر طرف نمودن تخم شپش (رشک) و آموزش والدین و مسوولین بهداشتی مدارس، توصیه می گردد.