سابقه و هدف: مواد حاجب پرتونگاری باعث کاهش عملکرد کلیه بالاخص در بیماران پرخطر می شوند. با افزایش استفاده از مواد حاجب مربوط به پرتوشناسی در روش های تشخیصی و مداخله ای ـ درمانی، و نیز به دلیل سن بالای بیماران و وجود بیماری های همراه، اختلالات کلیوی ناشی از ماده حاجب تبدیل به یکی از شایع ترین علل نارسایی حاد کلیوی ناشی از درمان (Iatrogenic) شده است؛ به طوری که امروزه سومین علت مهم آن محسوب می گردد. این پژوهش در راستای بررسی اثر تئوفیلین بر روی اختلالات کلیوی ناشی از پرتونگاری با ماده حاجب شرایین کرونر در بیماران پرخطر، طراحی و اجرا شده است.
مواد و روش ها: این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی بر روی هفتاد بیمار در معرض خطر وقوع اختلالات کلیوی ناشی از ماده حاجب که نامزد پرتونگاری عروق کرونر بودند، انجام شد. بیماران به طور تصادفی در دو گروه مورد و شاهد قرار گرفتند. از ۲۴ ساعت قبل تا ۴۸ ساعت پس از پرتونگاری با ماده حاجب به بیماران گروه مورد قرص تئوفیلین ۲۰۰mg هر۱۲ساعت، و به بیماران گروه شاهد نیز یک عدد قرص دارونما هر ۱۲ساعت داده شد. کراتینین سرم، ازت اوره خون (BUN)، سدیم و پتاسیم و میزان پالایش گلومرولی (GFR) در روز قبل از پرتونگاری با ماده حاجب، و نیز در روز سوم پس از پرتونگاری، اندازه گیری و با استفاده از آزمون آماری t زوج و آزمون t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: در طی مدت مطالعه، متوسط Cr سرم و BUN سدیم و پتاسیم به طور واضح در هیچ یک از دو گروه تغییر نکرده و هیچ بیماری دچار اختلال کلیوی ناشی از ماده حاجب (افزایش Cr سرم به میزان حداقل ۰,۵mg/dl یا ۲۵ درصد نسبت به مقادیر پایه) نگردید. متوسط GFR در گروه مورد پس از پرتونگاری با ماده حاجب نسبت به قبل از پرتونگاری تغییر واضحی نکرد. اما در گروه شاهد متوسط GFR پس از پرتونگاری با ماده حاجب نسبت به قبل از پرتونگاری کاهش یافته و تفاوت معنی داری را از نظر آماری نشان داد.
استنتاج: با توجه به یافته های پژوهش، به نظر می رسد که تئوفیلین در پیشگیری و کاهش اختلالات کلیوی ناشی از ماده حاجب نقش داشته باشد که اثبات این موضوع به مطالعات بیش تر و گسترده تری نیاز دارد.