---

سابقه و هدف: کاربرد مستقیم لجن فاضلاب در کشاورزی به‌علت حضور پاتوژن ها، تخمیر نامناسب زائدات آلی و وجود فلزات سنگین در لجن، محدود شده است. کمپوست مشترک لجن فاضلاب با زائدات دیگر روشی برای استفاده مجدد از زائدات است که دفع ایمن و بهداشتی لجن و زائدات را به دنبال دارد. هدف این مطالعه بررسی امکان تولید کمپوست از مخلوط لجن فاضلاب با زائدات پوست پسته است. مواد و روش ها: این مطالعه مقطعی در زمستان ۱۳۹۲ در مرکز تحقیقات مهندسی بهداشت محیط انجام شد. در ابتدا، راکتوری استوانه‌ای شکل با حجم ۳۰ لیتر و به قطر ۳۰ سانتی‌متر، عمق ۴۵ سانتیمتر وضخامت دیواره ۶ میلی متر ساخته شد. لجن فاضلاب با زائدات پوست پسته به نسبت ۱ به ۴ مخلوط گردید تا نسبت کربن به ازت مخلوط اولیه ۲۵ شود. راکتور با میزان هوادهی ۵ لیتر در دقیقه شروع به کار نمود. راکتور هر پنچ روز یک‌بار زیرورو شد و نمونه برداری از کمپوست حاصل جهت اندازه گیری رطوبت، pH، هدایت الکتریکی، کربن آلی، ازت کل، فسفر، پتاسیم، کادمیوم، سرب، انجام گرفت. یافته ها: پس از گذشت ۳۰ روز از شروع فرایند کمپوست‌سازی، نسبت کربن به ازت به ۵/۱۶ رسید. در طی فرایند کمپوست‌سازی، pH روند افزایشی داشت و میزان هدایت الکتریکی، ازت کل، کربن آلی، فسفر، پتاسیم، سرب و کادمیوم کاهش یافت. حداکثر دمای فرایند به ۶۳ درجه سانتی‌گراد رسید. استنتاج: مشخصات کمپوست تولیدی از نظر دما،pH، هدایت الکتریکی، رطوبت، نسبت، فسفر، پتاسیم و فلزات سنگین در محدوده استاندارد کمپوست رده ۱ و ۲ ایران قرار دارد، لذا برای کاربرد کشاورزی توصیه می‌شود.