---

سابقه و هدف: در ایران بیماری‌های مهم لیشمانیوز جلدی و تب پاپاتاسی توسط پشه‌خاکی‌ها انتقال می‌یابند. شناسایی گونه‌های مختلف پشه خاکی‌ها و نوسانات فصلی آن‌ها در استان خراسان جنوبی از ضروریات برنامه‌های مبارزه با ناقلین در این استان می‌باشد. لذا این مطالعه به منظور تعیین فون پشه‌خاکی‌های استان خراسان جنوبی انجام گردید. مواد و روش‌ها: در این پژوهش هفت شهرستان استان خراسان جنوبی در ماه‌های اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد سال ۱۳۹۱ مورد نمونه‌برداری قرار گرفتند. جمع‌آوری پشه‌خاکی‌ها به روش تله‌گذاری (تله‌ چسبان) انجام گرفت و پس از شناسایی گونه‌ها، فعالیت ماهیانه و فرکانس حضور گونه‌ها در سطح استان بررسی شد. یافته‌ها: در این مطالعه از مجموع ۱۲۹۴ نمونه جمع‌آوری شده از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی، ۱۷۱ عدد پشه‌خاکی شناسایی شدند. گونه‌های شناسایی شده به دو جنس Sergentomyia و Phlebotomu تعلق داشتند که شامل Phlebotomus sergenti s.l.، Ph. papatasi، Sergentomyia sintoni و S. dentate بودند. گونه فلبوتوموس سرژنتی که ناقل اصلی لیشمانیوز جلدی شهری در ایران است، به‌عنوان گونه غالب در این استان شناسایی شد. بیش‌ترین فراوانی فلبوتوموس سرژنتی در شهرستان درمیان با ۲/۲۹ درصد و کمترین فراوانی آن در شهرستان بشرویه با ۱ درصد بود. استنتاج: براساس نتایج به دست آمده گونه‌های شناسایی شده در این مطالعه جزو ناقلین بیماری لیشمانیوز جلدی می‌باشند. هم‌چنین با توجه به غالب بودن گونه ناقل فلبوتوموس سرژنتی و حضور این گونه در تمام مناطق مورد مطالعه خصوصاً در تیرماه، سیستم بهداشتی استان باید مراقبت‌های لازم در مورد لیشمانیوز جلدی شهری را انجام دهد.

---

سابقه و هدف: استان خوزستان یکی از کانون‌های آندمیک لیشمانیوز جلدی روستایی با عامل لیشمانیا ماژور و ناقل اصلی آن، پشه خاکی فلبوتوموس پاپاتاسی می‌باشد. هدف این مطالعه پیش‌بینی احتمال حضور فلبوتوموس پاپاتاسی به روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی در این استان بود.
مواد و روش‌ها: جهت تعیین پراکندگی گونه فلبوتوموس پاپاتاسی در دو فصل بهار و تابستان در سال ۱۳۹۷ از پنج شهرستان ایذه، ماهشهر، اهواز، دشت آزادگان و اندیمشک با استفاده از تله چسبان، پشه خاکی‌ها جمع‌آوری شدند. شش معیار میانگین دمای سالیانه، میانگین بارندگی سالیانه، میانگین رطوبت نسبی سالیانه، کاربری اراضی، بافت خاک و ارتفاع انتخاب شدند. نقشه‌های معیارها در نرم‌افزار ArcGIS ۱۰,۵ تهیه شد. وزن معیارها و زیرمعیارها با استفاده از نرم‌افزار
Expert Choice ۱۱ تعیین گردید. نقشه نهایی احتمال وجود ناقل از ترکیب نقشه‌های وزن داده شده و تاثیر دادن وزن معیارها در آن به‌دست آمد.
یافته‌ها: در این مطالعه ۱۳ گونه پشه خاکی از دو جنس فلبوتوموس و سرژنتومیا صید شد. فراوانی فلبوتوموس پاپاتاسی از نمونه‌های صید شده در شهرستان‌های ایذه، دشت آزادگان، ماهشهر، اندیمشک و اهواز به‌ترتیب ۵۵ درصد، ۷۲ درصد، ۴/۶۹ درصد، ۳ درصد و ۵/۶۶ درصد بود. براساس آنالیز جداول ماتریسی، به ترتیب معیار میانگین دمای سالیانه (۴۰۶/۰)، میانگین رطوبت نسبی سالیانه (۲۳۳/۰) و میانگین بارندگی سالیانه (۱۵۶/۰) بیش‌ترین وزن و اهمیت را در حضور ناقل داشتند.
استنتاج: یافته‌های این مطالعه اطلاعات مفیدی را در مورد تعیین پراکندگی این گونه در اختیار مسئولین بهداشتی قرار می‌دهد، تا در زمان شیوع بیماری براساس امکانات و بودجه اقدام کنند.