سابقه و هدف: نیترات یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های منابع آب است که باعث بیماری متهموگلوبینمیا در کودکان و سرطان معده در بزرگسالان می‌شود. هدف این پژوهش بررسی وضعیت آلودگی آب‌های زیرزمینی شهرستان‌های شاهرود و دامغان به نیترات و تعیین الگوی مکانی تغییرات آن در آب زیرزمینی منطقه است.

مواد و روش‌ها: تعداد ۱۵۴ نمونه آب از چاه‌های محدوده شهرستان‌های شاهرود و دامغان برداشت شد و غلظت یون نیترات در آن‌ها اندازه‌گیری شد. آزمون کروسکال والیس به‌منظور مقایسه غلظت نیترات در مناطق شهری، روستایی و دشتی، و آزمون من‌ویتنی به‌منظور مقایسه غلظت نیترات در چاه‌های کشاورزی و شرب استفاده گردید. به‌منظور تعیین الگوی مکانی نیترات در آب زیرزمینی منطقه نیز روش کریجینگ بیزین تجربی استفاده شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت نیترات در چاه‌های شهری، روستایی و دشتی به ترتیب ۱۸/۲۹، ۵۸/۱۱ و ۴۰/۱۰ میلی‌گرم در لیتر است. غلظت نیترات در چاه‌های محدوده شهری با چاه‌های محدوده‌های روستایی و دشتی دارای اختلاف معنی‌دار بود. نتایج هم‌چنین نشان داد که غلظت نیترات در چاه‌های با مصرف شرب و کشاورزی دارای اختلاف معنی‌داری نبودند. نتایج تحلیل زمین‌آمار نیز نشان داد که غلظت نیترات در بخش جنوبی منطقه بیش‌تر از بخش شمالی است.

استنتاج: اگرچه ۵/۴ درصد از چاه‌های مطالعاتی دارای غلظت نیترات بیش از استاندارد بودند،  اما به نظر می‌رسد در حال حاضر نیترات به‌عنوان یک مشکل حاد در منطقه مطرح نیست.