یک ترم کاردرمانی به صورت مجازی گذشت:
چه تجربیاتی از کووید 19 آموختیم؟
سردبیر محترم
با ورود بیماری Covid-19 اساتید دانشگاهها موظف شدند تا کلیه فعالیتهای تدریس و ارزیابی دانشجویان را بهصورت آنلاین برگزار نمایند. در نتیجه تمامی کلاسهای تئوری و بخشی از کلاسهای تئوری- عملی برای محیط آموزش مجازی (سامانه نوید) تطبیق داده شد. این اولین باری بود که برای کاردرمانی کلاسهای آنلاین برگزار میشد و تجربیاتی برای اساتید و همچنین برای دانشجویان به همراه داشته است و بدون شک از دیدگاه سازمانی، هر دانشگاه به دنبال درک تجربه دانشجویی و کشف آنچه میتواند به عنوان یادگیری آنلاین در آینده حفظ شود، خواهد بود.
از دیدگاه دانشجویان چنانچه تمامی دروس تئوری و تئوری- عملی در همان ساعات برنامه درسی که از قبل زمانبندی شده بود، به صورت آنلاین انجام میشد در مدیریت زمان و انگیزه آنان میتوانست تاثیرگذار باشد.
در زمینه برگزاری واحدهای عملی به ویژه تکنیکهای حرکت درمانی و مداخلات درمانی در اختلالات روان قطعاً چنانچه ما قادر به برگزاری کلاسهای شبیهسازی شده برای بیمار و انجام تمرینات و ارزیابیها میبودیم درپیشبرد مهارتهای بالینی دانشجویان موفقتر بودیم. به عنوان مثال یک کلاس آنلاین را با پنج اتاق تصور کنید. در هر اتاق یک بازیگر وجود دارد که یک بیمار شبیهسازی شده است. هر بیمار شبیهسازی شده در هر جلسه 20 دقیقهای یک دانشجوی کاردرمانی ملاقات میکند. دانشجو موظف است ضمن انجام ارزیابی خود، برنامه درمانی همراه با استدلال بالینی را ارایه دهد. بیتردید برگزاری چنین نمونهای نیاز به زیر ساختهای مناسب دارد(1).
در دروسی از قبیل ارزیابی قدرت عضلانی هر چند وجود تصاویر در نحوه انجام ارزیابی منـاسب است ولـی فقدان وجود یک نرمافزار آموزشی و یا ویدئو تصویری کاملا مشهود بود.
در خصوص برگزاری واحدهای "کارآموزی در عرصه" نیز با توجه به استقبال کم خدمت گیرنـدگان بهتر است هر چه سریعتر به سمت کلاسهای شبیهسازی شده یا استفاده ازخدمات سلامت از دور (Telehealth) و توانبخشی از دور (Telerehabilitation) حرکت نماییم(2،3). چراکه با وجود پاندمی، توانخواه از حضور در کلینیکهای توانبخشی امتناع ورزیده و از سوی دیگر نیز درمان چهره به چهره هم برای توانخواه و هم تراپیست حتی با رعایت پروتکلهای بهداشتی ریسک بالایی خواهد داشت.
آنچه در زمینه" کارآموزیهای در عرصه" در آینده نیاز است که مطرح شود، استفاده از یادگیری ترکیبی (Blended Learning) میباشد که رویکردی ارجح به حساب میآید(4). از آنجاییکه اکثر آموزشهای" کارآموزیهای در عرصه" دانشجویان در مراکز وابسته به بهزیستی صورت میپذیرد و با وجود بیماری Covid-19 مراکز بهزیستی نیز یا تعطیل اعلام شدهاند یا موظفند با 10 درصد ظرفیت فعالیت نمایند، بنابراین ادغام آموزش آنلاین با آموزش حضوری و سنتی میتواند در افزایش مهارت و کفایت دانشجویان کاردرمانی موثر باشد(1).
از آنجاکه این تغییرات در کاردرمانی در یک بازه زمانی کوتاه و تحت شرایط خاص انجام شده است باید برای تصمیمگیری در آینده، تأثیر محیط یادگیری و نتایج یادگیری را در نظر بگیریم، تا متوجه شویم که تعمیمپذیری برای دانشجویان کاردرمانی صورت پذیرفته است. از سویی دیگر باید در جهت از بین بردن نابرابریها گام برداریم. به عنوان مثال دانشجویان کاردرمانی که به رایانه یا اینترنت درخانه دسترسی ندارند از آموزش محروم میشوند، این موضوع به ویژه در بحران Covid-19 هنگامی که اکثر گزینههای جایگزین برای دسترسی به رایانه و اینترنت در دسترس نباشد، مانند کتابخانههای عمومی، پردیسهای دانشگاه یا کافینتها قابل توجه است.
همچنین ممکن است دانشجویان کاردرمانی در این
شرایط با چالشهایی چون مهارتهای خود تنظیمی، مدیریت زمان و انگیزه مواجه شوند چرا که با وجود تعطیلات زیاد، روتینها و برنامهریزیها دچار مشکل خواهد شد و به نوعی جدایی و دوری از درس پدیدار میگردد. چالشهایی از قبیل سواد فناوری و شایستگی، کفایت تکنولوژیکی و پیچیدگی تکنولوژیکی برای دانشجوی کاردرمانی و نیز اساتید کاردرمانی از نکات مهم است(5). زیرا هر اندازه شناخت و مهارت استفاده از تکنولوژی بیشتر باشد علاوه بر افزایش رغبت به آموزش مجازی، استفاده از انواع نرم افزارهای آموزش مجازی بیشتر و به دنبال آن ارایه محتواهای آموزشی نیز بهتر خواهد بود.
در پایان، آموزش کاردرمانی در دورهای بهصورت مجازی پیش رفته است. اساتید و دانشجویان کاردرمانی نشان دادهاند که میتوانند دورهها و برنامهها را با قالب مجازی و آنلاین تطبیق دهند و بدون شک هر دو گروه مهارتهای قابل انتقال را در این محیط کسب کرده و خواهند کرد و این امر در صورتی محقق میشود که مطالب بیان شده فوق و زیرساختهای لازم فراهم شود. شاید لازم است تغییراتی در کوریکولومهای آموزشی ایجاد گردد و یا کوریکولومهای آموزش مجازی برای کاردرمانی طراحی شود. همچنین در خصوص دروس عملی، طراحی و ساخت نرمافزارها و ویدئوهای بومی سازی شده میتواند بسیار کمککننده باشد.
با این حال، لازم است به یاد داشته باشید که این تغییر به صورت بسیار سریع اتفاق افتاد، بنابراین لازم است در آموزش، رویکرد مبتنی بر شواهد را در پیش بگیریم، چرا که امکان آموزش عملی وکسب مهارت برای دانشجو در چنین شرایطی با کاستیهایی مواجه است.
تحقیقات متعددی لازم است تا مشخص شود چه مؤلفههای مجازی و آنلاینی میتواند درحمایت از پیشرفت دانش، مهارتها و کفایتهای بالینی در کاردرمانی موثر باشد. از بیماری Covid-19آموختیم باید انعطافپذیر باشیم و هر چه سریعتر باید به سمت توانبخشی از دور حرکت نماییم.