سابقه و هدف: خستگی یکی از نشانه‌های شایع در بیماران تحت درمان با همودیالیز است. یکی از اقداماتی که می‌تواند به عنوان مداخله پرستاری جهت کاهش خستگی به کار رود، ماساژ بازتابی است. این پژوهش با هدف تعیین تاثیر ماساژ بازتابی کف پا بر خستگی بیماران تحت درمان با همودیالیز انجام گردید.

مواد و روش‌ها: این مطالعه کارآزمایی بالینی سه گروهی به شکل قبل و بعد در سال 1392 در بیماران همودیالیزی مراجعه‌کننده به بیمارستان امام علی (ع) و کلینیک تخصصی ایران مهر شهرستان بجنورد انجام شد. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی، 78 بیمار به سه گروه آزمون، شم و کنترل تقسیم شدند. ماساژ بازتابی کف پا در گروه آزمون، ماساژ ساده پا بدون فشردن نقاط استاندارد ماساژ بازتابی در گروه شم و مراقبت معمول بخش دیالیز درگروه کنترل صورت گرفت. از پرسشنامه خستگی پایپر (Piper) جهت سنجش خستگی قبل و بعد مداخله استفاده شد. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون‌های ANOVA یک طرفه و Paired-T با سطح معنی‌داری 05/0>p مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها: آنالیز داده‌ها نشان داد بین نمره خستگی بیماران در گروه آزمون و کنترل در مرحله قبل و بعد از مداخله تفاوت معنی‌دار وجود دارد (001/0>p). در گروه آزمون نمره خستگی بیماران از 35/1± 34/4 در مرحله قبل به 27/1±80/3 در مرحله بعد از مداخله کاهش یافت، در حالی که در گروه کنترل، نمره خستگی مرحله بعد (87/0±19/5) نسبت به مرحله قبل (04/1±91/4) افزایش یافته بود (001/0>p). در گروه شم، نمره خستگی مرحله قبل و بعد تفاوت معنی‌داری را نشان نداد (9/0= p).

استنتاج: ماساژ بازتابی پا می‌تواند به عنوان یک مداخله پرستاری در کاهش خستگی بیماران همودیالیزی مورد استفاده قرار گیرد.