سابقه و هدف: گسترش روز افزون ورود فلزات سنگین به محیط و تاثیر آن‌ها روی ساختار اجتماع جانداران خاکزی موجب بر هم زدن اکوسیستم خاک می‌شود. از سویی دیگر مطالعه پاسخ‌های مولکولی و سلولی بی‌مهر‌گان خاکزی به عنوان بیومارکرهایی از سلامت محیط می‌تواند اطلاعات مفیدتری در رابطه با اثرات استرس آلاینده‌ها بر آن‌ها ارائه دهد. از این رو هدف مطالعه حاضر بررسی اثرات سرب و کادمیوم روی بقاء، توده زیستی و نیز پراکسیداسیون لیپیدی و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل به‌عنوان نشانگرهای فیزیولوژیکی سلول، از گونه Eisenia fetida کرم خاکی بوده است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه تجربی تست سمیت روی کرم خاکی به روش Filter paper مطابق دستورالعمل 207 سازمان همکاری اقتصادی و توسعه جهانی (OECD) انجام شد. سطح فعالیت آنتی‌اکسیدان‌های کل (TAC) و پراکسیداسیون لیپیدی به ترتیب با روش‌های توان آنتی اکسیدانی احیای آهن (FRAP) و تیو باربیوتوریک اسید (TBA) اندازه‌‌گیری شدند.

یافته‌ها: این مطالعه نشان داد میزان LC₅₀  به عنوان نشانگر بقاء برای سرب و کادمیوم به ترتیب بر حسب µg/cm² در بازه زمانی 24 ساعته 84/54 و 18/14و در بازه 48 ساعته 1/34 و 4/8 است. هم‌چنین به‌طورکلی با افزایش غلظت سرب و کادمیوم، میزان مرگ، کاهش وزن، پراکسیداسیون لیپیدی و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل افزایش یافت. این در حالی است که حساسیت کرم‌ها به کادمیوم نسبت به سرب بیش‌تر بود(05/0P<).

استنتاج: براساس یافته‌ها در گونه  E. fetida کرم خاکی در حضور سرب و کادمیوم TAC و MDA به طور معنی‌داری افزایش پیدا می‌کند. لذا اندازه‌گیری TAC و MDA می‌تواند به‌عنوان نشانگرهای فیزیولوژیکی سلول در حساسیت گونه E. fetida کرم‌خاکی به آلاینده‌های سرب و کادمیوم در مدیریت منابع آلاینده و سلامت محیط‌زیست مورد توجه محققین قرار گیرد.