سابقه و هدف: بیماری سل یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی- درمانی کشورهای گوناگون جهان، از جمله ایران است. هدف از مطالعه حاضر، شناخت عوامل محیطی مؤثر بر بروز این بیماری است؛ به‌طوری‌که عوامل مداخله‌گر تعیین‌شده و مناطق بحرانی و نیازمند اقدامات پیشگیرانه و درمانی، از این طریق مشخص شود.

مواد و روش‌ها: این مطالعه، یک مطالعه توصیفی- تحلیلی و گذشته‌نگر است که اطلاعات موجود در واحدهای بهداشتی- درمانی در سطح مشهد بررسی شد. اطلاعات فردی، یافته‌های دموگرافیک، محیطی و جغرافیایی، اساس اصلی تحلیل‌ها بوده و مناطق بحرانی از این طریق تعیین شده‌اند.

یافته‌ها: در این پژوهش، 813 نفر از بیماران مشهدی و مناطق حاشیه‌ای آن از طرف مراکز بهداشتی- درمانی، مبتلا به بیماری سل تشخیص داده شدند و از نظر مشخصات دموگرافیکی و سکونتی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که بین بیماری و ملیت ارتباط معناداری وجود دارد (05/0P<). همچنین، بین ابتلا به بیماری سل و نزدیکی محل سکونت به شریان‌های اصلی ترافیکی، همسایگی با دامداری‌ها و محل‌های فاقد سیستم‌های جمع‌آوری زباله، رابطه وجود دارد (05/0P<). درنتیجه، مناطق حاشیه‌نشین شهر به‌عنوان مناطق بحرانی و نیازمند توجه تعیین ‌شدند.

استنتاج: با توجه به افزایش تعداد افراد مبتلا به بیماری سل در ایران، به‌ویژه شهر مشهد و افزایش مرگ‌ و میرهای ناشی از این بیماری، شناخت فاکتورهای ایجادکننده این بیماری، به‌خصوص عوامل محیطی و دموگرافیکی، کمک شایانی به کنترل و مدیریت بهتر این بیماری خواهد کرد.