دوره 34، شماره 232 - ( اردیبهشت 1403 )
جلد 34 شماره 232 صفحات 286-260 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Fazeli-Dinan M, Nikookar S H, Azarnoosh M, Jafari A, Daneshpour E, Enayati A et al . An Overview of Different Control Methods of Invasive Aedes Aegypti and Aedes Albopictus. J Mazandaran Univ Med Sci 2024; 34 (232) :260-286
URL: http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-20215-fa.html
URL: http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-20215-fa.html
فاضلی دینان محمود، نیکوکار سیدحسن، آذرنوش مصطفی، جعفری علی، دانش پور عرفان، عنایتی احمدعلی و همکاران.. مروری بر روشهای مختلف مبارزه با پشههای مهاجم آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران. 1403; 34 (232) :260-286
محمود فاضلی دینان 
، سیدحسن نیکوکار ، مصطفی آذرنوش ، علی جعفری ، عرفان دانش پور ، احمدعلی عنایتی ، مرتضی زعیم
، سیدحسن نیکوکار ، مصطفی آذرنوش ، علی جعفری ، عرفان دانش پور ، احمدعلی عنایتی ، مرتضی زعیم
چکیده: (1188 مشاهده)
سابقه و هدف: پشههای آئدس به ویژه گونههای آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس، به دلیل ویژگیهای خاص بیولوژیکی و اکولوژیکی دارای سازگاری و قدرت استقرار بالا در شرایط آب و هوایی مختلف از جمله ایران بوده و به همین دلیل از آنها بهعنوان پشههای مهاجم نام برده میشود. این پشهها که بهعنوان یک مشکل جدی برای سلامت انسان شناخته شدهاند، از نظر انتقال بیماریهای آربوویروسی بسیار مهم از قبیل تب دانگ، چیکونگونیا، ویروس زیکا و تب زرد اهمیت بسیار زیادی دارند. باتوجه به اهمیت این بیماریها بر نظام بهداشتی و سلامت انسان، و همچنین گزارشات متعددی مبنی بر شیوع بیماریهای آربوویروسی ازطریق پشههای آئدس در کشورهای مختلف، برنامههای مختلفی برای کنترل پشههای آئدس پیشنهاد شده است. در نتیجه معرفی روشهای مناسب برای کنترل پشههای آئدس میتواند در کاهش انتقال این بیماریها و حفظ سلامت انسان نقش قابل توجهای را ایفا نماید. بنابراین، این مطالعه مروری با هدف ارزیابی کاربرد هر یک از روشهای کنترل پشههای آئدس، انجام پذیرفت.
مواد و روشها: این مقاله یک مطالعه مروری روایتی در خصوص معرفی و کارآیی روشهای مختلف کنترل پشههای آئدس است. جمعآوری اطلاعات در مورد روشهای کنترل آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس از پایگاههای دادههای علمی بینالمللی (Pub Med، Wb of Science، Google Scholar، (Sciencedirect, Scopus) Elsevier،Lilacs ) و داخلی (پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)، کتابخانه پزشکی ایرانی (medlib)، بانک اطلاعات نشریات کشور (magiran)، مرجع دانش (civilica)، بدون محدودیت زمانی- زبانی گردآوری گردیده است. اطلاعات گردآوری شده براساس عملکرد هر یک از روشهای ذکر شده استخراج، دستهبندی، تحلیل و در تدوین این مقاله مورد استفاده قرار گرفت. در نهایت از مجموع 10202 مقاله استخراجی و با در نظر گرفتن معیارهای خروج و ورود تعداد 123 مقاله در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت.
یافتهها: به طور کلی اهداف مربوط به استفاده از روشهای مختلف کنترل پشههای آئدس بسته به کشور مورد نظر، شرایط اپیدمیولوژیک، منابع و اولویتهای محلی متفاوت است، اما در یک قالب کلی، به ترتیب پیشگیری از بیماری، کاهش جمعیت پشه ها و قطع انتقال بیماری، جلوگیری از استقرار پشهها و شیوع بیماری، کاهش مزاحمتها و در نهایت شناسایی گونه/گونههای مهاجم جدید در اولویت قرار دارند. مناسبترین روشهای کنترل آئدسها به پنج دسته تقسیم میشوند. دستهها شامل، روشهای محیطی که در برگیرنده کاهش زیستگاهها و منابع رشدی پشهها است، روشهای شیمیایی که مبتنی بر استفاده از انواع حشرهکشهای شیمیایی و تنظیم کنندههای رشد حشرات است، روشهای مکانیکی که شامل استفاده از انواع تلهها است، روشهای بیولوژیک که شامل استفاده از انواع دشمنان طبیعی است و روشهای ژنتیکی که در برگیرنده مهندسی ژنتیک و تکنیکهای عقیمسازی پشهها است، میباشد. لازم به ذکر است که هر کدام از این روشها میتواند نقش قابل توجهای در استقرار پشههای آئدس و گسترش بیماریهای آربوویروسی و در نتیجه کاهش موارد ابتلا و مرگ انسان در نظام سلامت و بهداشتی داشته باشد.
استنتاج: باتوجه به معرفی روشهای مختلف کنترل پشههای آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس و اولویت هر کدام از روشهای کنترلی ارائه شده، ذکر این نکته ضروری است که روش کنترل آئدسها بستگی زیادی به شرایط محیطی منطقه، مرحله استقرار پشهها و نیز فاز جمعیتی پشهها و بیماریهای ناشی از آن دارد. بنابراین پیادهسازی و ارزیابی برنامههای کنترل پشههای آئدس از طریق روشهای مختلف به ویژه مدیریت تلفیقی ناقلین امکانپذیر است که مستلزم دخالت و هماهنگی مقامات محلی، ملی و عموم جامعه در جهت رسیدن به اثرات کنترلی مقرون به صرفه و ماندگار است.
مواد و روشها: این مقاله یک مطالعه مروری روایتی در خصوص معرفی و کارآیی روشهای مختلف کنترل پشههای آئدس است. جمعآوری اطلاعات در مورد روشهای کنترل آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس از پایگاههای دادههای علمی بینالمللی (Pub Med، Wb of Science، Google Scholar، (Sciencedirect, Scopus) Elsevier،Lilacs ) و داخلی (پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)، کتابخانه پزشکی ایرانی (medlib)، بانک اطلاعات نشریات کشور (magiran)، مرجع دانش (civilica)، بدون محدودیت زمانی- زبانی گردآوری گردیده است. اطلاعات گردآوری شده براساس عملکرد هر یک از روشهای ذکر شده استخراج، دستهبندی، تحلیل و در تدوین این مقاله مورد استفاده قرار گرفت. در نهایت از مجموع 10202 مقاله استخراجی و با در نظر گرفتن معیارهای خروج و ورود تعداد 123 مقاله در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت.
یافتهها: به طور کلی اهداف مربوط به استفاده از روشهای مختلف کنترل پشههای آئدس بسته به کشور مورد نظر، شرایط اپیدمیولوژیک، منابع و اولویتهای محلی متفاوت است، اما در یک قالب کلی، به ترتیب پیشگیری از بیماری، کاهش جمعیت پشه ها و قطع انتقال بیماری، جلوگیری از استقرار پشهها و شیوع بیماری، کاهش مزاحمتها و در نهایت شناسایی گونه/گونههای مهاجم جدید در اولویت قرار دارند. مناسبترین روشهای کنترل آئدسها به پنج دسته تقسیم میشوند. دستهها شامل، روشهای محیطی که در برگیرنده کاهش زیستگاهها و منابع رشدی پشهها است، روشهای شیمیایی که مبتنی بر استفاده از انواع حشرهکشهای شیمیایی و تنظیم کنندههای رشد حشرات است، روشهای مکانیکی که شامل استفاده از انواع تلهها است، روشهای بیولوژیک که شامل استفاده از انواع دشمنان طبیعی است و روشهای ژنتیکی که در برگیرنده مهندسی ژنتیک و تکنیکهای عقیمسازی پشهها است، میباشد. لازم به ذکر است که هر کدام از این روشها میتواند نقش قابل توجهای در استقرار پشههای آئدس و گسترش بیماریهای آربوویروسی و در نتیجه کاهش موارد ابتلا و مرگ انسان در نظام سلامت و بهداشتی داشته باشد.
استنتاج: باتوجه به معرفی روشهای مختلف کنترل پشههای آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس و اولویت هر کدام از روشهای کنترلی ارائه شده، ذکر این نکته ضروری است که روش کنترل آئدسها بستگی زیادی به شرایط محیطی منطقه، مرحله استقرار پشهها و نیز فاز جمعیتی پشهها و بیماریهای ناشی از آن دارد. بنابراین پیادهسازی و ارزیابی برنامههای کنترل پشههای آئدس از طریق روشهای مختلف به ویژه مدیریت تلفیقی ناقلین امکانپذیر است که مستلزم دخالت و هماهنگی مقامات محلی، ملی و عموم جامعه در جهت رسیدن به اثرات کنترلی مقرون به صرفه و ماندگار است.
نوع مطالعه: مروری |
موضوع مقاله:
حشره شناسی پزشکی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Articles Copyright © The Author(s). Owned by Mazandaran University of Medical Sciences.
تماس با ما
ساری- میدان معلم- ساختمان شماره2 دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران- طبقه سوم- معاونت تحقیقات و فناوری- دفترمجله
تلفن: 01134484874
پست الکترونیکی : jmums
mazums.ac.ir
